Sorgulamaya dayalı öğrenme; sorular sorarak, araştırarak ve bilgileri analiz ederek öğrenme ve verileri yararlı bilgilere dönüştürme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bir başka tanıma göre sorgulamaya dayalı öğrenme; problemlerin ya da soruların oluşturulduğu ve öğrencilerin ders süresince bunları çözmeye ya da bunlara yanıt bulmaya çalıştığı bir süreç olarak görülmektedir.
Bu bağlamda, sorgulamaya dayalı öğrenmenin amacı, öğrencinin bilgi edinme sürecini ve problem çözme becerilerini kullanarak, yaşamın içinden bilgileri araştırması ve bu bilgileri genelleyebilecek beceri ve tutumlar geliştirmesidir.
Dolayısıyla, sorgulamaya dayalı fen öğretimi; kitabı temel alan, olguların edilgen bir biçimde gözlenmesi ve fene ilişkin ilke ve yasaların doğrudan öğretiminden uzaklaşıp; öğrenci merkezli, etkin, öğrencilerin bizzat yaparak-düşünerek araştırmalarını gerçekleştirdiği fen anlayışını benimsemektedir.
Sorgulamaya dayalı öğrenme;
(i) Yapılandırmacı kuram ışığında ortaya çıkan bir öğrenme yaklaşımıdır.
(ii) Ürün ortaya koyma ya da problem çözmeden daha çok araştırma sürecini vurgular.
(iii) Öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini geliştirme ve öğrenmeyi öğrenmelerini sağlama amacı taşır.
(iv) Öğrencilerin araştırma becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
(v) Sürecinde öğretmen hem bir rehber hem de bir modeldir.
- Temel gerekçelerin, kavramların, ilkelerin, yasaların ve kuramların anlaşılmasını,
- Bilgilerin kazanılması ve doğal gerçeklerin anlaşılmasını sağlayacak becerilerin geliştirilmesini,
- Gerçek dünyaya ilişkin sorular sorma ve sorulara yanıt verme özelliğinin oluşturulmasını,
- Fen derslerine ve bilime karşı olumlu tutum oluşumunu,
- Bilimin doğasına ilişkin anlayış kazanımını kolaylaştırır
Sorgulamalı öğretim öğrencileri aktif kılan bir yöntemdir. Öğrencilerin kitaptan okuyarak değil, etkin ve eğlenceli etkinlikler yaparak öğrenmesini sağlar. Sorgulamalı öğretim üçe ayrılmaktadır :
1. Yapılandırmacı Sorgulama: Yapılandırmacılığın öğrenme felsefesi olarak tanımlanan ilk kapsamlı teorileri 18. yüzyılda insanların kendi kendilerine ne yapılandırırlarsa onu anlayabildiklerinin söyleyen felsefeci Giambatista Vico’nun çalışmalarına kadar uzanır. Giambatista Vico 1710′da “bir şeyi bilen onu açıklayabilendir” ifadesini kullanmıştır. Immanuel Kant daha sonraları bu fikri geliştirerek, bilgiyi almada insanoğlunun pasif olmadığını ifade etmiştir. Öğrenci bilgiyi alır, bunu daha önceki bilgileri ile ilişkilendirir ve onu kendi yorumu ile kurarak kendisinin yapar.
Bilgiyi yapılandırma, bireyin geliştirdiği bilişsel organizasyonun, kendine uygun objeler ve olaylarla karşılaştığı zaman etkileşmesiyle gerçekleşir. Öğrenciler kendi meraklarını uyandırarak ve bireysel ilgilerini; soru sorma, araştırma ve keşfetmeyle ateşleyerek kendi kendilerinin motive edicisidirler. Bu metotta nesnellik terk edilmekte ve bilginin keşfedilmek yerine yorumlandığı, ortaya çıkarılmak yerine oluşturulduğu savunulmaktadır.
2.Açık Sorgulama: Açık sorgulamada önemli nokta öğrencilerin , onlara verilen problemle karşı karşıya getirilip, bu problemin çözümüne ilişkin süreçte öğretmenden bağımsız kendi başlarına olmarıdır. Bu şekilde öğrenciler sorumluluk sahibi olmayı, olaylarla ve problemlerle bireysel çözümler üretmeyi, çözümler için araştırıcı, sorgulayıcı ve merak edici bir kimlik kazanmayı öğrenirler.
3. Rehberli Sorgulama: Öğretmen merkezli düz anlatım yöntemi ile öğrenci merkezli serbest keşfetme yönteminin birleşmesinden oluşmuştur.
Rehberli sorgulama, yaparak-yaşayarak öğrenmeyi içerir. Öğretmen yöneten değil rehber, kaynak kişi ve yardımcı sorgulayıcıdır. Öğretmen başlığı seçer, üniteyi ve konuları gösterir, araştırma için yapı oluşturur. Öğretmen ilk aktiviteyi gerçekleştirir ve kullanılabilir birçok ek aktivitesi vardır. Öğretmen soru sorar, öğrencilere çabalarında yardımcı olur. Öğretmen dinler, daha fazla soru sorar. Sınıf hands-on ve laboratuar odaklıdır ve çocukların küçük gruplar hâlinde çalışmasını sağlar. Dersin başlangıcında öğretmen ileri düzeyde rehberlik edebilir. Ama ders ilerledikçe kendi üzerindeki rehberliği azaltır. Rehberli sorgulamalı öğretim çocukların kendi kavramlarını oluşturmalarını sağlar. Çocukların verilen başlıkları derinlemesine incelemesine, kendi sorularını sormalarına ve araştırmalarına izin verir. Rehberli sorgulama çocukların araştırma boyunca başıboşluk duygusuna kapılmalarını engelleyecek yapıya sahiptir.
Sorgulamaya Dayanan Eğitim Sonrasında Öğrenciler ;
Araştıran-Sorgulayan: Öğrenciler, doğal meraklarını gelişti-rirler. Araştırma ve sorgulama için gerekli becerileri kazan-mışlardır. Etkin olarak öğrenmekten zevk duyarlar ve bu öğrenme aşkı ömür boyu sürer.
Bilgili: Öğrenciler, yerel ve küresel geçerliği ve önemi olan kavramları, konuları ve sorunları araştırırlar. Böylelikle, farklı disiplinler hakkında derin bir bilgi birikimine ve anlayışa sahip olurlar.
Düşünen: Öğrenciler, karmaşık sorunları çözmek, mantıklı ve ahlaklı kararlar vermek için eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini kullanmada inisiyatif sahibidirler.
İletişim Kuran: Öğrenciler, bilgileri ve düşünceleri, birden fazla dilde yaratıcı biçimde ve kendine güvenerek algılar ve aktarırlar. Başkalarıyla etkin ve istekli biçimde çalışırlar.
İlkeli: Öğrenciler doğruluk, dürüstlük, hakkaniyet, adalet ve bireylere, topluluklara ve toplumlara saygı duygularına sahiptirler. Öğrenciler, davranışları ve bunların sonuçları karşısında sorumluluk duyarlar.
Açık Görüşlü: Öğrenciler, kendi kültürlerini ve kişisel tarihlerini bilir ve takdir ederler. Öteki bireylerin ve toplumların bakış açılarına, değerlerine ve geleneklerine saygılıdırlar. Farklı bakış açılarını bulmaya ve değerlendirmeye alışıktırlar ve bu konudaki tecrübelerini geliştirmeye isteklidirler.
Duyarlı: Öğrenciler, insanların gereksinimlerine ve duygularına karşı duyarlı ve saygılıdırlar. Hizmete özveriyle yaklaşırlar, başkalarının yaşamları ve çevre üzerinde olumlu bir etki yaratmaya çalışırlar.
Riski Göze Alan: Öğrenciler, alışılmadık durumlara ve belirsizliklere cesaretle ve ihtiyatla yaklaşırlar. Yeni görevleri, fikirleri ve stratejileri keşfetmek için gerekli bağımsız bir ruha sahiptirler. İnandıkları şeyleri savunurken cesur ve anlaşılırdırlar.
Dengeli: Öğrenciler, kendilerinin ve başkalarının sağlığı, mutluluğu açısından zihinsel, bedensel ve duygusal dengenin önemini bilirler.
Dönüşümlü Düşünen: Öğrenciler, öğrenme süreçlerini ve deneyimlerini dikkatle incelerler. Öğrenmelerini ve kişisel gelişimlerini desteklemek için güçlü ve zayıf yönlerini ve sınırlarını değerlendirebilirler.
Ümit Ceyhan'ın Web Sayfası 